Tentoonstelling 'Gijs Bakker & K. Schippers: Beginselen' in Huis Sonneveld

Impressie van de tentoonstelling Gijs Bakker & K. Schippers: Beginselen in Huis Sonneveld, 11.07.2020 – 10.01.2021. Foto: Johannes Schwartz. Op deze foto staan het sieraad ‘Butterflies (358)’ van Gijs Bakker en het gedicht ‘Vertraagde herkenning’ van K. Schippers.

Ontwerper Gijs Bakker en dichter K. Schippers presenteren in Huis Sonneveld combinaties van sieraden en gedichten die ze speciaal voor deze gelegenheid geselecteerd hebben uit hun omvangrijke oeuvres. Er ontstaat zo een sfeer waarin bezoekers nieuwe verbanden kunnen leggen en alternatieve interpretaties de ruimte krijgen. De tentoonstelling werd in de week van 6 tot en met 12 juli 2020 geopend met een reeks speciale on- en offline activiteiten en is nog te zien tot en met 10 januari 2021.

Het uitgangspunt van de tentoonstelling Gijs Bakker & K. Schippers: Beginselen in Huis Sonneveld is het verschil tussen het waarnemen van een sieraad en dat van een gedicht. Bij het kijken naar sieraden heb je als waarnemer al gauw een belaste vorm van kijken: zou je het willen dragen? Wat is de waarde? Bij een gedicht zie je vaak eerder het geheel van letters op papier, waarbij je na het lezen een oordeel kunt vellen. Wat sieraden met gedichten gemeen hebben is het vermogen om in een compacte vorm een boodschap over te brengen.

“Als je goed / om je heen kijkt // zie je dat alles / gekleurd is,” schreef Schippers. Door zijn eigen waarneming in woorden te vangen maakte hij van elke lezer ook een ‘kijker’, die zo ongeacht waar hij zich bevindt kan delen in Schippers’ ontdekking over de werkelijkheid. Een villa als Huis Sonneveld is een plek waar mensen hebben gewoond. Al die levendigheid is, nu het een museumwoning is geworden, als het ware ‘gestolde activiteit’. In die bijzondere context wordt de afwisseling van kijken en lezen een open vraag aan de bezoeker, een vraag naar nieuwe verbanden, inzichten en nieuwe beginselen.

Beginselen
Hoeveel dozen gezien voor ik
aan een doos dacht,
aan een deksel, een inhoud,
drie, zeven?
Hoeveel kasten voor ik een
deur openmaakte, een schoen
pakte, de stof van een jas
tegen mijn wangen drukte,
vijf, acht?
Hoeveel moest ik optellen om
tot een woord te komen,
hoeveel moest ik zien voor
de ene kast de andere
in zich opnam?
Na hoe vaak wordt veel weinig?

Impressie van de tentoonstelling Gijs Bakker & K. Schippers: Beginselen in Huis Sonneveld, 11.07.2020 – 10.01.2021. Foto: Johannes Schwartz. Op deze foto staan het sieraad ‘Bracelet with holes (268)’ van Gijs Bakker en het gedicht ‘In groepen’ van K. Schippers.

'In groepen' in tijden van corona

Verschillende thema’s en concepten die een rol spelen in de presentatie worden door de omstandigheden van dit moment opnieuw geladen. Zoals waarneming op afstand en van dichtbij en de sporen die (sociale) activiteiten in onze beleving van ruimtes en objecten lijken achter te laten. Of zoals in de woorden van K. Schippers uit het gedicht 'In groepen':

"Alleen iets zien of met / z’n tweeën iets zien. // Met z’n drieën – / tot dit overloopt in / gezamenlijk iets zien. // Waar ligt de grens tussen /1, 2, 3 en gezamenlijk iets zien."

Impressie van de tentoonstelling Gijs Bakker & K. Schippers: Beginselen in Huis Sonneveld, 11.07.2020 – 10.01.2021. Foto: Johannes Schwartz. Op deze foto staan het sieraad ‘Ronaldo, Gold under Titanium (377)’ van Gijs Bakker en het gedicht ‘Emballage’ van K. Schippers.

Gijs Bakker

Gijs Bakker (Amersfoort, 1942) volgde een opleiding tot sieraadontwerper en industrieel ontwerper aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en de Konstfack Skolen in Stockholm, Zweden. Tot zijn werk behoren niet alleen sieraden, maar ook bijvoorbeeld woonaccessoires, huishoudelijke apparaten en meubels. De manier waarop hij de wereld waarneemt is het uitgangspunt van al zijn ontwerpen.

Zo is de armband ‘Plastic Soup’ te zien, die tot stand kwam door het besef van de impact van plastic rietjes op het milieu. Bakker ontwierp een armband gemaakt van rietjes, bedekt met goud. Een ander voorbeeld is ‘Black to White’, een collier met de gezichten van de persoonlijke helden van Bakker, mensen van alle huidskleuren. Hiermee wilde hij aandacht besteden aan aanhoudend racisme en xenofobie. K. Schippers vult dit prachtig aan met: anderen maken mijn geluiden, / door hen word ik zichtbaar. / Zo is ook dit // gedicht van een ander, iemand / zegt het zacht op als hij me / voorbijloopt op straat.

K. Schippers

K. Schippers (pseudoniem van Gerard Stigter) zet zich al sinds eind jaren vijftig in om het gewone ongewoon te maken. In zijn werk werd hij geïnspireerd door de Dada-beweging, met kunstenaars als Marcel Duchamp en Kurt Schwitters. Met J. Bernlef en G. Brands richtte hij in 1958 het tijdschrift Barbarber op, dat in de poëzie een omslag betekende van de expressieve Vijftigers naar de aandacht voor de alledaagse realiteit. Net als Gijs Bakker onderzoekt K. Schippers het proces van het waarnemen en de verslaglegging daarvan. De vertrouwde woorden van K. Schippers klinken door in de bekende Circle in Circle armband van Bakker uit 1967: In dit gedicht / is geen woord / te veel // Neem je er iets af / dan is het / niet meer heel.

Interventies Huis Sonneveld

Het is niet voor het eerst dat ontwerpers en kunstenaars reageren op Huis Sonneveld of met een artistieke ingreep bijdragen aan nieuwe interpretaties van de museumwoning. Onder de noemer van Interventies nodigt Het Nieuwe Instituut van tijd tot tijd een kunstenaar, ontwerper of architect uit om er een 'site specific' installatie te maken.

Door een confrontatie met hedendaagse kunst en design wordt het zorgvuldig gerestaureerde monument in het heden geplaatst.

Zo maakten in 2016 drie internationaal opererende kunstenaars op uitnodiging van Het Nieuwe Instituut een werk voor het huis. Santiago Borja installeerde een observatorium op het dak van Huis Sonneveld en Eva Rothschild plaatste monumentale sculpturen, die opgevat kunnen worden als een alternatieve vorm van architectuur, op verschillende plekken in het huis. De Franse kunstenaar Dominique Gonzalez-Foerster maakte een audiowerk voor de museumwoning. Dit drieluik werd samengesteld door gastcurator Erich Weiss.

In 2013 en 2015 werden de Nederlandse ontwerpers Richard Hutten en Petra Blaisse uitgenodigd om met werk te reageren op de architectuur en het interieur van het huis.

Noot voor de redactie

Bijgaand beeld is vrij voor publicatie, mits gebruikt met de juiste credits. Voor aanvullend beeldmateriaal en vragen kunt u zich richten tot press@hetnieuweinstituut.nl.